sábado, 16 de abril de 2016

30.01.2016 A SENDA AMARILLA, OLIVAN-BERGUSA-AINIELLE

¡¡¡Ola companyers!!! hue somos en Sobrepuerto, en a redolada d´o Alto Galligo, en a provincia de Uesca.  En Sobrepuerto bi ha una replega de chicotz lugars, quasi totz albandonaus.  Hue, no i vive chent soque en bells poquetz. I viviban de l´agricultura y d´o ganau.  Yera una economía de subsistencia.  Ye por ixo que, quan empecipioron a ubrir interpresas, mas que mas en Samianigo, poquet a poquet, a chent estió cambiando a suya forma de vida.  Os tiempos cambioron y a chent eslechió antes, treballar en as nuevas interpresas, que continar fainando as tierras u estar pastors.  Cal parar cuenta de que alavez as condicions yeran prou, prou embolicadas.
Me suposo que totz, u quasi totz, conoixetz ista redolada u a lo menos l´hetz sentiu bella vegada.  Mas que mas porque bi ha un libro que fació conoixiu o lugar de Ainielle.  O libro ye "A plevia amarilla" deJulio Llamazares. Nos raconta como o suyo protagonista, Andrés, se queda solenco en Ainielle, mientres veye como va morindo.  Marchan totz os suyos vecins y a suya muller, Sabina, muere trachicament en o molín.  A la fin, no le queda atra companyía que o suyo can.  Ye una falordieta de muita tristura, pero de vez fa a saber qué goi leyer-la.  Y encara que puet estar que ploretz una mica si leyetz o libro,  no tos ne faigatz, fetz-lo.





TIPO DE CURSA:  CIRCULAR
DISTANCIA:  20 KMS.
DESNIVEL+:  500-600 METROS
DIFICULTAT:  MEYA-BAIXA
DURACIÓN:  DE 5 A 6 HORAS





¡Y enta debant!, que agora imos con a cursa.  Pasau Samianigo, pillamos a N-260 dirección Biescas y a siet u ueito kilometros, a man dreita, bi ha una carretera que leva ta Oliván.  Hue s´en vienen con yo Tito, Raúl, o "Pato" y o suyo can "Lucas".  En imos buena clica, hahahaha.
A cursa de hue no tien perda, bi ha un fascal de sinyals.  Pa empecipiar, imos a ir-ie por un sendero local y dimpués en Bergusa pillaremos a PR-HU-3.  A tornada será en primerías, por a mesma PR-HU-3  dica pillar a pista que baixa de Otal ta Oliván.







A  las 9,00 horas aparcamos l´auto en a placeta que i hai en a ilesia. Puyamos as escaleras d´a ilesia, continamos a dreita y pillamos a primer carrera t´a ezquierda que nos leva dica o cobalto d´o lugar.











Dende astí, dimpués de pasar una cleta, cruzamos un prau dica trobar-nos con iste monolito.  Ye en honor d´un montanyer d´a redolada.  Iste ye o punto
d´empecipie d´a cursa de hue.









En os primers metros, empecipiamos con una costera muit suau.  Chino chano puyamos y a boira preta que tenebanos en Oliván queda por debaixo. Una polida imachen.






Lo mesmo cruzamos un bosque de pins u de caixicos que somos rodiaus de buixos y allagas.  O camin puya y baixa, chira t´a dreita y t´a ezquierda, mesmo cal blincar uns arrigachuelos  que cruzan o camin









Asinas ye ista primer parte d´a cursa dica arribar en Bergusa.  Os míos amigos no conoixeban ista redolada y les ye fendo muito goi.  Yo ya la heba feito y a verdat ye que ye estando bien maha.









Encara o camín nos baixa dica o cobaixo d´a clamor, chunto a o río.  Como deciba antes a cursa ye prou sinyalizada ¡¡Mira-te que peirón más maho!!



Encara cal pasar un bosque de pins bien alteros y unas casetas de pastors.  Iste hibierno no ha feito guaire fredor y encara pastan as vacas por aquí...buenas buenyas, sí sinyor.
¡¡Hahahahaha!!  Y entre pins y buenyas, plegamos en Bergusa.





En Bergusa trobamos iste sinyal que no pas ofreix garra dubda de dó venimos y ta dó imos.  Si hetz parau cuenta, dica aquí os sinyals yeran verdes y blancos. Pos bien, dende Bergusa seguimos a PR-HU-3 dica Ainielle.  Agora os sinyals son amarillos y blancos.








Qué tristura de lugar...... bufff, nomás que as paretz más fuertes continan en piet.  Han cayiu totz os tellaus.  As casas son plenas de hiedras, d´arbols y de recias radices que ubren o suelo y creban as paretz.






En o bell medio d´o lugar, bi ha una carrera que pareix que ye a prencipal.  Si continamos por ella, plegaremos en a ilesia y en bellas casas que resisten millor o paso d´o tiempo.  Bi´n ha una en o cobalto d´o lugar que estoi que se fa servir pa cubillar-se d´a plevida u pa dormir si cal.







¡¡Mira-te que sol pa almorzar!! Holio qué fambre, ¡¡como os chesos en o sieglo XVI!! Si pillara Lupercio iste entropan y ista bota....mai mía,¡¡¡hahahahahahaha!!!  Nos minchamos a escape a longaniza y as tortiellas.  Ixo si, bien remullau tot con aduya d´a bota.



¡Hala!, con a tripera a rebutir ta Ainielle.  Luego plegamos les digo a istos, ¡¡hahaha!! a ista marcha nos mancan de seguras dos horetas. Le femos una zaguera gollada.  M´en voi con a sensación de que Bergusa yera un lugar acullidor.





En Bergusa tamién m´he feito alcordanza de Andrés, o protagonista de A Plevia Amarilla, imachinando a suya vida fa sisanta u setanta anyos..... Encara que millor charro unas parolas d´isto en Ainielle.
Salimos de Bergusa, como deciba antes seguindo a PR-HU-3.  Agora tot ye indicadu con sinyals de fusta.




A monico a monico o camin se mete costerudo.  O paisache sigue estando repoliu mesmo millor. Luego amaneixen os muros d´as faixetas que se feban pa cautivar os cereals y iste chiquet pochanco.







Y a escape plegamos en iste cruce de camins.  Cal fer-se alcordanza d´ell, pos de tornada  iremos t´a ezquierda.




No ye una buena foto, pero ixe mont ye Oturia.  En a suya cara sud, ye Santa Orosia, con as suyas ermitas. Ixa la feremos tamién, asinas que no´n digo brenca más.




Más costera, ¡¡hala!!, hehehe, no tos ne faigatz, paso a paso.  Agora o camín chira una mica t´a ezquierda pa dentrar en a clamor de Ainielle. ¿Lo veyetz? ¡¡Imos-ie!!
Y istas piedras, no sé que sentiu tienen, pero le foi una foto, ye curioso.









Tot o día asperando-me, que soi fendo as fotos. Hehehehe, dica Lucas ye cansau d´asperar-me.  No veigas qué corridas se fote Lucas, con o cul recio que tiene, puya que pa qué.  Qué maho ye.  ¡¡Ah, sincusatz!! y os míos amigos tamién.




Dende aquí ya s´alufra Ainielle t´a dreita pero ells, no lo sabeban, hehehe.  No les dicié brenca pa fer-les sufrir.
Pato y Lucas en o fundo a tot meter.









Travesamos o río y aquí ya se veye Ainielle, ya i somos.  He feito una mica o fato con ista foto, a yo me fa goi, hehehe.




He feito una chiqueta replega de datos de Ainielle (puet estar que bi haiga bell error, sincusatz)  Ye a 1.355 metros de altitut, o zaguer habitant emigró en 1961.  En os anyos 50 teneba uns 50-60 habitants.  Bi heba 11 casas y a d´o mayestro. Os nombres d´as casas yeran, Ambrosio, Bayona, Bergua, o Botero, Escartino, Franco, Juan, Juan Antonio, Pardo, o Rufo y Usieto.  Pa as presonas que no lo sepan, sigan de Aragón u no, en Aragón, mas que mas en o pre-Pirineu y en o Pirineu, yera y ye costumbre meter un nombre a cada casa. Por un regular, se clamaba a cada casa u por a profesión u por o nombre u apelliu d´o cabeza de familia.  As fiestas yeran o 12 de Octubre y a ilesia, que ye romanica, ye dedicada a San Chuan Evanchelista.  Como deciba en empecipiar a dentrada, ye conoixiu mas que mas por o libro A Plevia Amarilla.  Mesmo o recorriu de hue, ye clamau a senda amarilla.
Ainielle comunica enta o sud por o camín que hemos feito y enta o norte con Otal si continamos ixe mesmo camin.
Os primers días d´agüerro, una asociación puya con os descendients de Ainielle  pa remerar a totz os que allí vivioron.  Qualsiquier presona puet ir-ie.
Y ahora pos... ¡¡nos n´imos ta Ainielle!!



A primera imachen ye desoladora.  Ye cubierto de brancas d´arbols y de hiedras.  Ye decir, ye baixo as brozas.  Puet estar que a perspectiva dende alto no siga a millor pa fer-te una ideya d´o lugar.







Bells metros enta debant ye a dentrada a Ainielle. Dende aquí s´alufra a ilesia, chunto a una casa gran y a plaza d´o lugar con una fuent que agora ye ixuta. Pero estoi que quan estié en Ainielle fa dos anyos, en a fuen bi heba una mica
d´augua.






A ilesia conserva nomás que as paretz.  Y me suposo que gracias a os vecins que l´habrán iu apanyando.  Como en Oliván, o cementerio ye chunto a l´ilesia.  Ye unatro eixemplo mas d´as ilesias romanicas d´o Serrablo










En o interior conserva tamién l´altar, a pila bautismal y mesmo a pila an te remullas a man quan dentras en cualsiquier ilesia.  Ye bien escoscada y sin brozas y en l´altar gosa haber bellas flors u velas.  Ixo si garra modorro las ha crebadas.



Ista ye a plaza que deciba antes y pareix que a carrera principal.  Como en Bergusa os arbols y as hiedras han rematau con tot.  Recorremos Ainielle y dentramos an podemos.  Ye embolicau, nomás a vechetación s´ha minchau o lugar, pa yo ye o tiempo.  O tiempo ye qui se l´ha minchau y qui l´ha muerto.




Pero lo millor conservau de Ainielle ye o suyo molín.  Cal baixar dica o río, ye bien indicau, en bells diez menutos i somos.






Y serás pensando... ¿y a ón ye l´augua? ¿y o río? Hahahaha, pues mira-te qué feban.  O río ye debaixo d´o molino, pero no yera a suya augua la que lo feba funcionar.  Almagazenaban l´augua d´o deschelo en una faixa que ye dencima y ixa augua dentraba por un forau que en a foto no se veye.



Y con a fuerza d´ixa augua moveban as piedras d´o molín.  Ye decir, que o río se feba servir pa chitar
l´augua que dentraba dende a faixa.
Iste ye o interior, ye a saber qué repoliu.  Aspero que iste puesto remane muitos anyos.  Y o molín data de 1763, en a piedra dencima d´a puerta lo mete.









¡¡Holio mocet!!, as 14,00 y sin chentar.  Pos mira qué puesto mas pincho hemos trobau.  Rematamos con tot lo que resta en a pocha, con a virolla y con o vin.  Y porque no bi ha brenca cosa mas.







Salindo de Bergusa he dito que bi heba unas paretz que refirmaban as faixetas.  Mira-te ista foto, aquí se veyen bien.  Y cómo aproveitaban o mont, la una dencima de l´atra.








A la fin, nos n´imos d´Ainielle quasi a las 15.00. horas. Quan puyabanos, tos he dito de fer-tos alcordanza d´un cruce de camins an caleba chirar t´a ezquierda. Pues baixamos dica astí y chiramos.  La meto unatra vegada.  En iste punto, si queretz podetz ir-ie por an hemos veniu,  Cadaún que faiga lo que le pete.






Ista baixadeta ye una mica costeruda pero no ye guaire embolicada.  Nomás cal ir-ie con cudiau.  Se fa bien, bi ha buena huembra y en días de sol como hue s´agradeixe.



Pasaus bells 20 menutos nos trobamos con a pista que baixa de Otal y que nos ne levará enta Oliván. En iste punto se puet aparcar o auto.  Como veyes en ista cursa bi ha muitas variants.  Si quiers dentrar con l´auto, ye recomendable pedir permiso en o concello de Biescas.  Encara que tamién puets dentrar-ie sin pedir-lo.  Pero te chugas que te metan una pinyora os guardas forestals.






Y no manca soque seguir a pista dica Oliván. En una horeta alto u baixo i arribamos.  Agora imos
por o fundo d´a clamor y rodiaus
d´arbols. Mas que mas de pins y caixicos.  Cal mirar-se os cantos, pos bi´n ha beluns qui son repolius, con unas formas curiosas. Mira-te iste por eixemplo.










Cruzaremos iste río y poco dimpués veyeremos un camín t´a dreita que nos levaría dica Bergusa y mas enta debant una pista t´a ezquierda que puya dica Susín.




Talment haigatz sentiu charrar bella vegada de Angelines Villacampa, conoixida como "A Sinyora de Susín".  Ella facié posible que o suyo lugar siga como ye actualment y que podamos ir-ie y veyer-lo.  Hue ye tarde y no tenemos tiempo de ir-ie pero puet-estar que unatro día faigamos atra cursa que pase por Susín.  Estoi que mereixe una visita.  La verdat que ye bien escoscau y bien bonico.



Y en un ratet plegamos en Oliván.  Son casi as 17,00 y a verdat ye que somos prou cansos.
Ha estau un gran día y totz hemos desfrutau un fascal.  Pa yo, un placer ensinyar-tos ista cursa en ista redolada tant olbidada, pero que manimenos, tien muito que amostrar-nos.  No cal deixar-la morir, pues cal mantener vivo o suyo recuerdo. Como hetz visto, ye plena de puestos y lugars con encanto. De seguras que i tornaremos atra vegada. Mancan muitos puestos por veyer.





Pa rematar, tos meto un vinclo d´un documental de TVE de fa bells anyos.  "Ainielle tien memoria" se clama, www.rtve.es/alacarta/videos/cronicas/cronicas-ainielle-tiene-memoria/221225/.  Veyetz-lo, ye muit interesant.
Bueno, pos cosa más, yo aspero que tos haiga feito a saber qué goi. ¡Un beset y nos veyemos por astí!